42 işçinin öldüğü maden faciasında iddianame tamamlandı
Türkiye Taşkömürü Kurumu Amasra Kurum Müdürlüğü’ne ilişkin maden ocağında geçen yıl 14 Ekim günü saat 18.16 sıralarında meydana gelen patlamada 42 personel hayatını kaybetti 10 personel de yaralandı. Patlamanın akabinde başlatılan isimli soruşturmada 8 şüphelisi tutuklu 23 kuşkulu hakkında Cumhuriyet Savcılığınca iddianame hazırlandı. 1. Ağır Ceza Mahkemesince kabul edilen iddianamede tutuklu şüpheliler Kurum Müdürü Cihat Özdemir, İşletme Müdürü Selçuk Ekmekci, İş Güvenliği ve Eğitim Başmühendisi Volkan Soylu ve Başmühendis Mehmet Tural hakkında her bir personel ismine 42’şer sefer “muhtemel kastla öldürme”, 4 defa “muhtemel kastla yaralama” cürmünden hakkında toplam bin 62’şer yıla kadar mahpus cezası talep edildi.
Diğer 4’ü tutuklu 19 şüphelinin hakkında da “bilinçli taksirle birden fazla kişinin vefatına ve yaralanmasına neden olma” kabahatinden 22 yıl 6’şar aya kadar mahpus cezası talebinde bulunuldu. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Başkanlığı Bursa Test ve Tahlil Laboratuvarı Müdürlüğü tarafından hazırlanan raporun yer aldığı iddianamede maden çalışanlarının kullandığı kıyafetlerin ısı ve aleve karşı müdafaa, alev yayılma, alevli döküntü ve alevli yanma kriterlerine uygun olmadığına dikkat çekildi.
Yine oksijenli ferdi kurtarıcı maskelerin tek vardiyalı kullanıma nazaran raf ömürlerinin uygun olduğu fakat iki vardiyalı kullanılması durumunda son kullanma tarihini doldurduğuna yer verilen raporda, şöyle denildi:
“OFK aygıt numunelerinin Almanya menşeili Drager marka Oxy 3000 model oldukları, internette bulunan teknik doküman ve kullanım kılavuzunda aygıtların EN 13794 standardına uygun oldukları ve aktiflik mühletinin 35 litre/dakika nefes hacminde 30 dakika; 10 litre/dakika sakin nefes hacminde ise 90 dakika olduğunun belirtildiği, üretici firmanın, kurtarıcıların taşıma ömrünü tek vardiyalı işletimde günde 8 saat, haftada 5 gün kullanımda 10 yıl; iki vardiyalı işletimde günde 8 saat haftada 5 gün kullanımda ise 5 yıl olarak belirtildiği, gönderilen 5 adet numunenin yapılan denetimlerinde omuz kemeri ve opsiyonel olduğu belirtilen abrasyon muhafazası hariç her bileşenin yer aldığının görüldüğü, aygıtların üzerinde üretim tarihi olarak Kasım 2015 tarihinin yer alması nedeniyle aygıtların tek vardiyalı kullanımda raf ömürlerinin uygun olduğu lakin iki vardiyalı kullanılmaları halinde raf ömrünü doldurdukları, yapılan incelemelerde numunelerin dış koruma kutusunda rastgele bir haca kaçağının olmadığı ve aygıtların kullanılabilir durumda oldukları, numunelerin tartılarının uygun olduğu, dış görünümlerine ilişkin yapısal bütünlük incelendiğinde içerilerindeki bileşenleri olumsuz istikamette etkileyecek bir darbe imajına rastlanılmadığı, içerideki bileşenlerin, aygıtın teknik dokümanında tanım edilen bileşenlerle tıpkı olduğu, eksik bileşen bulunmadığı ve aygıtların bu halleriyle kullanıma hazır oldukları, içerik tahlilleri değerlendirildiğinde kullanılan kimyasalların oksijen üretimi için uygun nitelikte olduğu, 494 numaralı numunenin başlatıcısının çalıştırılmasıyla ortaya çıkan gaz karışımı üzerinde gerçekleştirilen kromatografik ve spektroskopik tahliller sonucunda bu gaz karışımının uygun ve solunabilir nitelikte olduğu, tahlil sonuçları dikkate alındığında rastgele seçilen numunenin bir OFK aygıtında olması gereken özelliklerde olduğu, üretici firma tarafından yayınlanan dokümanda verilen bilgilere nazaran, nem göstergesine nazaran OFK kutusunun sızdırmazlığı sağladığı tarafında kanaat bildirildiği anlaşılmıştır.”
VANTİLATÖRLER VE VANTÜPLER TOZ PATLAMASINDAN KAYNAKLI ERİMİŞ
İddianamede “Maden ocağında faal kullanılabilir kâfi sayıda vantilatör var mı?” formundaki soruya ocakta kâfi havalandırma olmadığı, vantilatörlerin özelliğini yitirmiş olduğunu, personellerin müsaadeye çıkartıldığında bu vantilatörlerin değiştirileceğini, birtakım şahitler arkadaşlarını kurtarmak için maden ocağına indiklerinde vantilatör ve vantüplerin toz patlamasından kaynaklı eridiğini tabir ettiği de yer aldı. İddianamede şahitlere ek olarak söylemek istedikleri sorulduğunda; ayak gerisine beton enjeksiyon yapıldığı, ayak altlarına taş tozu serpildiğini ve kömür tozunun patlamasının bu biçimde engellendiğini, lakin kimi çalışanlara nazaran 2-3 ay bazılarına nazaran yaklaşık 1 yıldır bunun yapıldığını görmedikleri, -350 kotta çalışan arkadaşlarının, o bölgenin ekstra sıcak olduğunu söylediklerini, bazen de orada bulunan hava sensörlerine hava tutulmak yoluyla kıymetlerin düşük gösterildiği konusunda duyumları olduğunu, sensörle arın ortasında uzaklık olduğunu ve bu nedenle düşük kıymet verdiğini, arındaki gaz oranı yükselince sensöre ulaşmasının biraz vakit aldığını, bunun için de el dedektörleri kullanılması gerektiği, gaz oranını izleme merkezinin göremediği için patlamanın gerçekleştiğini söz ettiler.
PATLAMA ANINA KADAR 85 DEFA İKAZ DÜZEYİNİ GEÇMİŞ
Öte yandan Merkezi Gaz İzleme Defteri’nde patlamadan bir gün evvel -300/350 nefeslik çıkışı kısmının sensör arızası verdiği, data alınamadığı ibarelerine dikkat çekildi. Arızanın giderildiğine dair rastgele bir açıklamanın olmadığı defterde patlama anına kadar metan gazı kıymetlerinin yüzde 1 ikaz düzeyini toplam 85 sefer geçtiği belirtilerek şöyle denildi:
“Merkezi Gaz İzleme Defteri” isimli defterde 14/10/2022 tarihli P1 B.1014 ibareleri ile başlayan sayfasında; “-300 2. rekup ve -350 1. rekup pervaneleri vardiya içinde stop olup tekrar yol verildi. ayrıyeten -300 2. rekup güney tavan damar ayak girişinde elektrik kesintisi olup yol verildi. Durum ocak elektriğe bildirildi. US-21 numaralı pervane şuan stop durumda. P3 vardiyasında yol verileceği emniyet tarafından bildirildi.” biçiminde açıklamaların bulunduğu lakin patlamanın gerçekleşmesi sebebi ile P3 vardiyasında bu eksiklilerin giderildiğine dair rastgele bir bilginin deftere kayıt edilmediği, tekrar tıpkı defterde 13/10/2022 tarihinde P1 (00:00 – 08:00) vardiyası görevlilerince ‘CH4-20 -300/350 Nefeslik çıkışı sensör arızası verdi, bilgi alınamıyor’ formunda açıklamaların bulunduğu ve ilerleyen vardiyalarda bu arızanın giderildiğine dair rastgele bir açıklamanın bulunmadığı, 14 Ekim 2022 günü metan gazı bedellerinin patlama anına kadar yüzde 1 ikaz düzeyini toplamda 85 sefer geçtiği, %1,5 alarm düzeyini 5 sefer geçtiği, karbonmonoksit kıymetlerinin 25ppm ikaz düzeyini 47 kere geçtiği, 50ppm alarm düzeyini 13 defa geçtiği, Havalandırma vantilatörü kıymetlerinin 13.10.2022 günü saat 23:43 ile 14 Ekim 2022 günü saat:18:49 vakit aralığının tamamında; 53 sefer ikaz (1mm/s-2mm/s) düzeyinde pahaları gösterdiği, 355 sefer Alarm (0mm/s-1mm/s) düzeyinde bedelleri gösterdiği göz önünde bulundurulduğunda gerekli önlemlerin alınmadığı, Maden İşyerlerinde İş Sıhhati ve Güvenliği Yönetmeliğinin Ek-3 Yer Altı Maden İşlerinin Yapıldığı İşyerlerinde Uygulanacak Taban Kararlar başlıklı 10. Kısmında Grizulu Maden Ocakları ile ilgili ‘metan gaz düzeyi daima olarak izlenir.’ ‘çalışmalar metan gazı çıkışı dikkate alınarak yürütülür, metan gazından kaynaklanacak riskleri mümkün olduğunca ortadan kaldıracak önlemler alınır’, ‘bütün grizulu ocaklar her biri tek başına ocağın havalandırılmasını sağlayacak güçte birinin rastgele bir nedenle durması halinde başkası derhal çalışacak durumda iki havalandırma kümesi bulunur.’ kararlarına karşın patlamanın gerçekleştiği kısımda bulunan fanın çalışmadığı, bir gün öncesinden itibaren daima ihtar ve alarm kayıtları olmasına karşın gerekli önlem ve tamir sürecinin yapılmadan patlatma yapıldığı ortaya çıkmıştır.”
2 MİLYON LİRALIK ÖDENEK HARCANMAMIŞ
İddianamede, Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı müfettişlerinin yürüttüğü denetlemede mevzuata terslikler ve eksiklerden hala giderilmediği; ocak havalandırılması, ekipmanın acil hallerde ve gereksinim halinde kullanılabilmesi için hava tarafı aksi çevrilebilecek özellikte değildir ve yer altında kullanılan birtakım ekipmanların ATEX evraklı olmadığının altı çizilerek tutuklu kurum müdürü Cihat Özdemir’in, bu tutanağa kelam konusu eksikliklerin ALFER isimli firma tarafından yapılarak giderileceği biçiminde beyan ettiğine yer verildi. Ana nefeslik aspiratörü modernizasyonu için ayrılan 2 milyon liralık ödeneğin de harcanmadığı, gerekli modernizasyonun yapılmadığı için kurum yetkililerinin ihmalde bulunduğu iddianamede yer aldı.
İddianamede ayrıyeten işçinin kâfi eğitim almadan 30 dakika olması gereken patlatma müddetinin daha az olduğu da yer aldı. Tutuklu kurum müdürü Aygıt Özdemir facianın meydana geldiği gün müsaade yahut istirahat münasebetiyle gaz izleme merkezinde tek kişi olduğunu söyledi. İddianamede gaz izleme merkezinde her vardiya iki vazifelinin olması gerektiğine dikkat çekildi.
Müessese Müdür Yardımcısı Salih Atmaca kâfi bilgi ve deneyimi bulunmayanların emekçi güvenliği ve idari taraftan kıymetli mevkilerde misyon yaptığını; tüm yetkilerinin elinden alındığını 2020 yılından bu yana yeraltındaki hiçbir işyerine girmediğini kelamlarına ekledi.
“PATLAMA RİSKİNE KARŞIN EMEKÇİLERİN KARARINA BIRAKILMIŞ”
Geriye dönük gaz sensörü bilgileri incelendiği bu datalarda 6 defa ikaz, 5 defa alarm düzeyinde kıymetler görülmesine karşın tehlikeli bölgede patlatma sürecinin adeta olağan bir taş kırma süreci üzere personellerin kararına bırakıldığına yer verilen iddianamede şöyle denildi:
“14/10/2022 tarihinde saat 18.09’da gerçekleşen ve ölümlere sebebiyet veren patlamaya ilişkin gaz sensörleri kayıtları incelendiğinde; 6 sefer ikaz (yüzde 1 metan yüksekliği) 5 kere alarm (yüzde 1,5 metan yüksekliği) kıymetlerinin görüldüğü, ayrıyeten el dedektörlerinin geriye dönük metan gazı ve karbonmonoksit kıymetlerine bakıldığında maden içerisinde süregelen tehlikeli gaz birikiminin/yükselmelerinin olduğu, çok riskli iş kategorisinde bulunan ve iş güvenliğinin en üst düzeyde tutulmasını gerektiren maden dalında her türlü metan yükselmesinin takibe, değerlendirmeye ve tahlile tabi tutulması gerekirken sıradan bir olay üzere karşılandığı, yetersiz gaz izleme işçi sayısı ve müdahalesinin olduğu, mühendislerin ve ustabaşlarının maden içerisinde olmadıkları ve bu ikazları değerlendirmeye almadıkları, keza her patlama sonrası duvar ardı saklı metan sıkışması (degaj) olabileceğinin madenciler tarafından bilindiği, yalnızca yüzde 1 (ikaz) yüzde 1,5 (alarm) ile hudutlarına bakılarak dinamit patlatılması ve bu işlerin mühendislik bilgisi ve kararı dışında yapılması, her olayın maden kültürü ve tekniği içinde kıymetlendirilmesi ve tahlil edilmesi gerekirken olağan bir taş kırma süreci yahut inşaat süreci üzere çalışanların karar ve gereksinimlerine bırakıldığı, Geriye dönük ani karbonmonoksit ve metan kıymetlerindeki yükselme pahaları incelendiğinde, çeperleri/artıkları temizleme için küçük patlatmaların (patara) yapıldığı, bahse mevzu bu 1-2 dinamit lokumu ile yapılan çeperleri temizleme patlatmalarının dinamit patlatma güvenliği açısından risk içerdiği, bu sürecin kararının teknik bilgilere nazaran değil barutçu ve emekçilerin değerlendirmesine bırakıldığı ve rutin bir süreç haline dönüştürüldüğü, Maden içerisinde kömür çıkarırken dinamit kullanımının ağır olduğu, arın bölgesinden dinamit kullanılarak 1-2 metre derinliğinde kömürün patlatma ile damarından sökülerek alındığı, kömürün, içeriğinde metan gazı barındırdığı, metan gazının oksijen ve ateşleyici ile tetiklendiğinde grizu patlamalarına yol açtığı, sondaj ile metan birikimine denk gelmeden yahut metan püskürmesine yol açmadan patlatma yapmak ve ilerlemek için kömür içerisine sondaj süreci uygulandığı ve ölçümlerinin yapıldığı, ne kadar arada bir sondaj yapılması mevzuatta muhakkak iken inançlı aranın hiçe sayılarak dinamit patlatması gerçekleştirildiği, her adımı ölçülere dayalı mevzuat düzenlemelerine karşın bu mevzuda tedbirsizlik zinciri ve koordinasyonsuzluk olduğu anlaşılmıştır.”
İddianamede kural ihlallerinin yaygınlaşması, denetimsizliğin işletmede disiplinsizliğe neden olduğu ve “Bilimsel anlayıştan uzak usta çırak deneyimiyle yönetildiği” kıymetlendirilmesine dikkat çekildi.
Yorumlar (0)