İzmir’deki zemin çökmeleri deprem habercisi mi? 2 uzman uyardı: ‘En fazla hasar burada olur’
Ege’de son periyotta meydana gelen sarsıntılar bölgedekileri huzursuz etmeye devam ediyor. Son olarak Muğla açıklarında meydana gelen 5.4 büyüklüğündeki zelzele halk ortasında paniğe yol açtı. Bu sarsıntıdan evvel ortaya çıkan birtakım imgeler ise başları karıştırmış durumda. Daha evvel Hatay ve Kahramanmaraş’ta yaşanan taban çökmelerinin bir gibisi İzmir’de yaşanmıştı. İzmir’in Küçük Menderes Havzası’nda derinliği 18 santimetreyi bulan yer çökmeleri meydana gelmişti. Peki bu taban çökmeleri yaşanacak zelzelelerin habercisi olabilir mi ya da yaşanan zelzeleler tabanda çökmelere yol açabilir mi? Milliyet.com.tr’ye konuşan İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi ve Bilim Akademisi Üyesi Prof. Dr. Ziyadin Çakır ile İTÜ İnşaat Fakültesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Geoteknik Mühendisliği Ünitesi Üyesi Prof. Dr. Recep İyisan dikkat çeken açıklamalarda bulundu.
‘DEPREMİN ODAĞINA YAKINSA ÇÖKMELER OLABİLİR’
Prof. Dr. Ziyadin Çakır, Ege’de yaşanan ufak zelzelelerin çökmelerle ilgisi olmadığını söyledi. Prof. Dr. Çakır, “Depremin odağına yakın bölgelerde tabanda oturma olabilir lakin şimdiye kadar bu türlü bir müşahede rapor edilmedi” diye konuştu. Halk ortasında kaygı yaratan çökmelerin sebebi olarak doğal gaz çalışmalarının olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Çakır, kelamlarına şöyle devam etti:
“Trakya bölgesinde de doğal gaz çıkartma faaliyetleri ile alakalı olarak yerde oturmalar meydana geliyor. Bu bahiste yapılan bilimsel çalışmalar yayın kademesinde.”
‘SİSMİK AKTİVİTESİ YÜKSEK BÖLGELERDE YAŞANIYOR’
Prof. Dr. Recep İyisan ise sarsıntının derin ve uzun yüzey kırıkları, bölgesel çökmeler ve heyelanlara neden olabileceğini kaydederek, “Bu olaylar sismik aktivitesi yüksek olan bölgelerde meydana geliyor. Öbür bölgelere bu manada tesir düşük. İç Anadolu Bölgesi’nde görülen obruk tipi büyük çaplı ve derin taban göçmelerinin nedeninin sarsıntı değil, bölgesel jeolojik yapı ve su rejimi üzere farklı faktörlere bağlı olduğu düşünülüyor” yorumunda bulundu.
ÇÖKMELERİN NEDENİ ORTAYA ÇIKTI
İzmir’de derinliği 18 santimetreyi bulan çökmelerin nedeni birçok kişi tarafından zelzele olarak iddia edilse de uzmanlar çökmelerin gerçek sebebini açıkladı. İzmir’in Küçük Menderes Havzası’ndaki çökmelerin çok ve ağır yer altı su kullanımı kaynaklı olduğu belirlendi. Türkiye’nin pek çok bölgesinde mevsim normallerinin altında seyreden yağışların acı tarafı da böylece ortaya çıkmış oldu. Yer altı sularının gereğince beslenmemesi ve çok kullanımı ile yağışların yetersiz kalması yerde hasara sebep oldu.
Zemin çökmelerinin birçok sebebi olabiliyor. Mevsim normallerinin altında seyreden yağışlar, yer altı sularında da önemli bir azalmaya yol açabiliyor. Boşalan noktalarda meydana gelen çökmeler ise yüzeyde de görülebiliyor.
Prof. Dr. Ziyadin Çakır, İzmir’de ve Kahramanmaraş’taki yer altı sularının azalmasından kaynaklanan çökmelerle ilgili kıymetli bir noktaya işaret etti. Prof. Dr. Çakır, “Her iki bölgede de çökmelere yer altı sularının çok çekimi neden oluyor. Türkiye’nin birçok bölgesinde tıpkı sorun mevcut. Yer altı sularının yanı sıra Batı Anadolu’da bilhassa Büyük Menderes Havzası’nda jeotermal güç üretimi faaliyetleri de kıymetli derecede ve geniş çaplı taban oturmalarına neden oluyor” diye konuştu.
HANGİ TEDBİRLER ALINABİLİR?
Zemin çökmesi riski inşaata başlanmadan evvel denetim edilmesi gereken bir nokta. Prof. Dr. Ziyadin Çakır, ziraî faaliyetlerde kullanılmak üzere birçok kaçak kuyu bulunduğunu ve yer altı sularının kullanımının denetim altında tutulması gerektiğini söyleyerek bu bölgelerdeki inşaat çalışmalarının yere uygun yapı malzemeleriyla yapılmasının kıymetini de şu sözlerle lisana getirdi: “Zemin etütleri sağlıklı bir formda yapılırsa her tabana uygun binalar yapılabilir.”
Prof. Dr. Recep İyisan da sarsıntı kaynaklı çökmelerin önüne Türkiye’de epey başarılı olan taban güçlendirme üzere çalışmalarla geçilebileceğini söyledi. Prof. Dr. İyisan ayrıyeten zelzele sırasında yaşanacak yer çökmelerini kestirim edecek önleyici mühendislik önlemlerinin alınmasının gerekli olduğunu belirtti ve bu tedbirlerin alınması durumunda riskin ortadan kaldırılacağının altını çizdi.
‘İZMİR DEPREMİ’NDEN SONRA ANLAŞILDI’
Çoğu vakit sarsıntıdan bağımsız biçimde meydana gelen çökmelerin bir sarsıntı olması durumundaki tesiri de merak ediliyor. İzmir’de 2020 yılında meydana gelen 6.9 büyüklüğündeki sarsıntıda 117 kişi hayatını kaybetmiş, sarsıntı büyük tasa ve dehşete sebep olmuştu.
Prof. Dr. Recep İyisan, “İzmir zelzelesi sonrasında bölgede farklı üniversite ve kuruluşlarca incelemeler yapıldı. Bahisle ilgili hazırlanan raporlar incelendiğinde oluşan hasarların genelde üstyapı ve yetersiz temel sistemi kaynaklı olduğu anlaşıldı. Bu raporlarda İzmir Körfezi kıyılarında bilhassa Bayraklı, Bornova ve Mavişehir bölgelerinde derin alüvyon yerlerin mevcut olduğu belirtiliyordu” ayrıntısını paylaştı.
‘EN FAZLA HASAR O BÖLGELERDE OLACAK’
Prof. Dr. İyisan, İzmir’de yanlış yere yanlış gereçlerle inşa edilen binaların yıkımı ve yaşanan acıdan sonra sarsıntıya sağlam yapıların dizaynının ehemmiyetini de hatırlatarak şu tekliflerde bulundu:
“Depreme güçlü yapı dizaynında 3 faktör tıpkı anda dikkate alınmalı: Sarsıntı kaynak özellikleri, yapı özellikleri ve mahallî taban şartları. Deprem sonrası yapısal hasar incelemeleri ve taban yüzeyinde alınan kuvvetli yer hareketi kayıtları, sarsıntılar sırasında temel tabanı davranışı ile yapı davranışı ortasında bir bağlantı olduğunu ortaya koyuyor. Bu nedenle sarsıntılar sırasında taban katmanlarının davranışının bilinmesi gerekir.”
Deprem ve çökmelerin yol açabileceği sıkıntılara değinen Prof. Dr. Ziyadin Çakır ise, “Çökmelerin ve kaymaların yaşandığı alanlar gelecekte oluşacak bir zelzelede hasarın en fazla olacağı yerler olacak” notunu düştü.
Yorumlar (0)